ТУХAÇ халaхeсем "Çынна пeр пулa парнелесен - вaл пeр кун, иккe парнелесен -икe кун, пулa тытма вeрентсен вaл пурнaç тaршшeпех тутa пулать", - теççe. Тeп-тeрeс каланa, ахальтен-им eлeк çынсем пысaк кÿлeсем хeррине тeпленме тaрaшнa. Пулa çыншaн питe паха продукт. Анчах та кÿлe пулли те чире яма пултарасси пирки аса илтереççe Россельхознадзорaн республикaри управленийeн eçченeсем.
Вeсем асaрхаттарнa тaрaх, таса мар шывра тытнa пулa холерaпа, чумапа, лептоспирозпа тата ытти амакпа аптaратма пултарать. Çыншaн пулaри тата унран хатeрленe продукцири микроорганизмсем тата вeсен токсинeсем хaрушa шутланаççe, органикaлла мар япаласем (хура тaхлан, пaхaр, цинк, мышьяк тaварeсем, фтор хутaшeсем) е органика хими хутaшeсем (пестицидсем, гербицидсем) пурри те сывлaхшaн япaх. Çакна та каламалла, хaш-пeр пулa тапхaрaн-тапхaрaн кaларакан биотоксинсем те наркaмaшланнин сaлтавe пулаяççe. Специалистсем каланa тaрaх, вaлча сапнa тапхaрта çaрттан, уланкa тата ытти пулa вaлчи, пeверe наркaмaшлa.
Анлa сарaлнa чирсен шутне описторхоз тата дифиллоботриоз текеннисене те кeртмелле. Пулла чeрeлле, çителeксeр aшаласан е тeрeс мар тaварласан описторхис ятлa хуртсем ертме пулать. Вeсем пeвере япaх витeм кÿреççe. Холецистит, цирроз чирeсене аталанма пулaшаççe. Чи малтанах температура хaпарса каять, сыпaсем тата тeртeмсем ыратма пуçлаççe, aш пaтранать, хырaм пaсaлать, шатрасем тухаççe.
Дифиллоботриоз – çыншaн кaна мар, кушак-йытaшaн та, тилeшeн тата ытти чeр чуншaн та хaрушa мур. Пулaсене хaйсене чире яракан хуртсем – лентецсем – раксенчен куçать. Ку мур çын организмeнче çÿхе пыршaлaхaн çÿлти пайeнче вырнаçса 25 çул таран пурaнаять. Чир паллисем – вaй чакать, аппетит пeтет, чeре eçe пaсaлать, хырaм асаплантарать тата пуç ыратать, ыйхa килмест.
Пулaра асaннa пeр хурта кaна тупсан та aна ятарлa технологипе сиенсeрлетмелле. Сaмахран, çaрттана, налима, уланкaна, кaрттaша шaнтмалла: описторхисран – 40 - 28 градус сивeре 7-32 сехет, лентецран – 27-12 градусра 12-72 сехет.
Н. ВАСИЛЬЕВА.