ВИÇĔ-тăватă çулти чĕрĕ пуканесем хăйăр купи çинче вылянине асăрхаса ларакан икĕ çамрăк хĕрарăм хĕрсех калаçаççĕ. Вăхăтăн-вăхăтăн аллисенчи сигаречĕсене ĕмсе илсе рехетленеççĕ. Хăйсем çамрăк та чипер. Çаплах мăкăрлантарас пулсан малашлăхра мĕн кĕтни пирки канăçсăрланмаççĕ те-ши вĕсем;
Пирус туртакан хĕрарăмсенчен чылайăшĕн шухăшĕпе – вĕсем арçынсенчен пĕрре те кая мар. Чăн та, кая мар. Сăлтавĕ паллă: хĕрарăм организмĕ никотина хăвăртрах хăнăхать те тĕрлĕ чир-чĕр парнелет. Сасă хăйăлтатнишĕн, ÿт сарăхса типме тытăннишĕн арсем питех кулянмĕç, анчах этемлĕхĕн черченкĕ çурришĕн çакă – пысăк инкек. Никотин, тĕрĕссипе, арлăха пăхса тăмасть-ха, иккĕшне те пĕтерет, анчах хĕрарăмсене ытларах нушалантарать.
Ашшĕпе амăшĕ пирус туртни пулас ачана пĕрешкел витĕм кÿ- рет тейĕпĕр. Çапах та тĕпренчĕк хĕрарăм варĕнче аталанать-çке. Вăл вара ăна 9 уйăх пируспа тĕтĕрет. Туртакан хĕрарăмăн пулас ачин юнĕнче табак наркăмăшĕн концентрацийĕ хăйĕннинчен те пысăкрах. Каярахпа вара кăкăр сĕчĕпе пĕрле кĕрекен никотин пепкене сиенлет.
Пирус туртаканăн ачи çураличченех е çут тĕнчене килнĕ-килменех вилес хăрушлăх пысăк. Чĕрĕ юлсан та йĕркеллĕ аталанасси иккĕлентерет: час-часах чирлекен пулать. Çитĕнсе пынă май вăл та пирус серепине çакланать.
Хĕрарăм пирус туртнине хăйĕн ирĕкĕшĕн кĕрешнипе сăлтавлать тăк ачисемпе мăнукĕсем хур кураççĕ. Хĕрсен шухăшĕпе – ирĕклĕ суйлав вĕсен кăна мар.
Чăн та, каччăсене пирус мăкăрлантаракан хĕрпе çыхăну тытма çăмăлрах. Пĕрле туртни çынсене танлаштарать. Арçын савакан çынна пьедестал çинчен шухăшпа çĕре антарать.
Тĕтĕм-сĕрĕме пĕрле явăнтарни мĕн парать-ха; Иккĕшĕ те хăйсене ирĕклĕ туяççĕ, именесси вĕçленет. Каччăсемшĕн кун пек вариант питĕ юрăхлă, хĕрарăмсене хăвăртах парăнтарма май килет.
Арçынсен те хăйсене килĕ-шекен хĕрарăмăн идеалĕ пур вĕт: вăл туртмасть, çăмăллăнах парăнмасть. Енчен те пике унăн тĕллевĕ-нчипе пĕр килмест тĕк каччă унпа вăхăта киленÿллĕн ирттерет те малалла, ĕмĕчĕ патнелле талпăнать.
Хĕрарăмсен «модăпа килĕшÿл- лĕ» текен ăнлавĕ арçынсене чăннипех тĕлĕнтерет. Пурнăçран юласшăн пулманнипе вĕсем укçа-тенкĕ- пе, сывлăхпа кăна мар, илемпе те çăмăллăнах сыв пуллашаççĕ.
Асра тытăр:
– Сигаретăн 1-2 пачкинче вилĕм кÿмелĕх никотин «упранать». Пирус туртакана çăлса хăвараканни – çак дозăна вăл организма харăсах мар, пайăн-пайăн кĕртни.
– Пирус туртакан вăтам çын кунне ăна 200 хут ĕмсе илет. Кашни хутĕнче наркăмăшлă 30 ытла япалана ăша ярать.
– Тăтăшах туртакансен 25 проценчĕ çавна пула пурнăçран вăхăтсăр уйрăлать.
– 3 уйăх туртнă хыççăн çын пируссăр пурăнаймасть. Хĕрарăмсем ăна хăвăртрах хăнăхса çитеççĕ.
Н.ПОЛЯКОВА,
врач.