Публикации » Айăпсăр айăп е самана синкерĕ

Документлă очерк

(Вĕçĕ. Пуçламăшĕ 129-141 номерсенче)

Хыç сăмах вырăнне

Архив тусанĕ чăнлăха

Тинех пăрахрĕ

хупламашкăн.

Репресси тÿснĕ халăха

Ыр ят пуçларĕç

тавăрмашкăн.

Çапла вĕçленет Илья Терентьевич Савельевăн çырăвĕ-аса илĕвĕ. Кунта çак материал авторĕнчен хăйĕнчен хушни нимĕн те çук. Эпиграфсен вырăнне илсе кăтартнă йĕркесем те – «Айăпсăр айăп» ятлă сонет кăшăлĕнчен.

Материала вĕçленĕ хыççăн мана 1931 çулта кулаксен шутне кĕртсе Виç- пÿрт Шăмăршăран Архангельск облаçне ссылкăна янă Савельевсен çемйин пуçĕн – Николай Савельевич Савельевăн малаллахи шăпи кăсăклантарчĕ. Ун пирки А.Ухтияров тавра пĕлÿçĕ-тĕпчевçĕн «Родимый край – село родное» кĕнекинче (Шупашкар «Чувашия» издательство, 1996 çул. 113-114, 119 стр.) вуласа пĕлме май килчĕ. Унтах И.Савельевăн çырăвĕ-аса илĕвĕпе те вырăсла кĕскен паллаштарнă.

Ссылкăран тарса яла таврăнсан та Н.Савельевăн пурнăçĕ пыл та çу пулман. Ăна, 1870 çулта çуралнăскере, 1937 çулхи октябрĕн 6- мĕшĕнче каллех арестленĕ, Чăваш АССР Шалти Ĕçсен Пайĕн Халăх Комиссариачĕ (НКВД ) çумĕнчи ятарлă тройкăн çак çулхи октябрĕн 25- мĕшĕнчи постановленийĕпе килĕшÿллĕн вунă çуллăха ирĕкрен хăтармалла тунă. 67 çулхи çынна хальхинче Совет влаçĕ ялта ирттерекен мероприятисене хирĕç агитациленĕ тесе айăпланă. Вăл 72 çула çитсе 1942 çулхи ноябрĕн 11-мĕшĕнче Свердловск облаçĕнчи НКВД лагерĕнче вилнĕ. 1989 çулхи октябрĕн 16-мĕшĕнче Чăваш АССР Прокуратури унăн таса ятне тавăрнă. Эппин, халăх тăшманĕ пулман вăл, пĕр айăпсăр шар курнă.

Очеркра Миша çинчен калани те пур. Кам-ха вăл теме пултарĕ вулакан. Апла пулсан, юлашкинчен те пулин, çакна каласа хăварар. Михаил Терентьевич – Ильян тăван тетĕшĕ, Виçпÿрт Шăмăршăра çуралса ÿснĕ, район администрацийĕн пĕрремĕш çумĕ – ял хуçалăх управленийĕн начальникĕн, «Карлинская» агрофирмăн генеральнăй директорĕ пулнă Илья Михайлович Абсалямовăн ашшĕ. Шел, иккĕшĕ те пурнăçран вăхăтсăр уйрăлчĕç. Йывăр тăприсем çăмăл пулччăр...

В. МИХАЙЛОВ.