15 марта 2014 г.
"РАÇÇЕЕ демографи катастрофи кĕтет!" - çапла пăшăрханса пĕлтернĕ çак кунсенче Екатеринбургра пулса иртнĕ ача çуратассин проблемине халалланă конференцире. Ун ĕçне çĕр-шыври паллă ученăйсемпе медиксем, общество деятелĕсем хутшăннă. 2025 çул тĕлне, палăртнă конференцире сăмах илнисем, Раççейре 20-29 çулсенчи хĕрарăмсен йышĕ хальхи шайран икĕ хута яхăн чакать. Ача çуратма пултаракан çамрăк хĕрарăмсем халĕ 12 миллиона яхăн пулсан, тепĕр вун пĕр çултан 6 миллион чухлĕ çеç тăрса юлĕç. Çĕр-шывра пурăнакан çынсен йышĕ паянхи шайран та ан чактăр тесен, кашни хĕрарăмăн сахалтан та 3 ача çуратмалла. Статистика çирĕплетнĕ тăрăх, çамрăк çемьесен 60 проценчĕ малтанхи тăхăр çул хушшинчех арканать. Раççей аборт тăвассипе те тĕнчере пĕрремĕш вырăнта. Çавна пулах чылай хĕрарăм кайран ача çуратаймасть, гинекологи чирĕсем те вăй илеççĕ. Паян ача çуралассин коэффициенчĕ вăтамран 1,7 ачапа танлашать. Ăнланмалларах каласан, нумай-нумай çемьере 1 ачаран ытла çуратасшăн мар. Демографи япăхланнин сăлтавĕсем нумай. Чăн малтан, çĕр-шывра çамрăк арçынсем нумай вилнине, арçынсен ĕмĕрĕ кĕске пулнине палăртмалла. "Ача тума арçын кирлĕ" тесе калани шỹт сăмах мар. Хĕрарăмсене çирĕп те тĕреклĕ арçын хулпуççийĕ те, ыранхи куна шанма май пурри те кирлĕ. Тепĕр ыйту _ çамрăк çемьесене пурăнмалли çурт- йĕрпе тивĕçтересси, çурт лартма майсем туса парасси. Виççĕмĕш ыйту - ача çуратакансене укçа-тенкĕпе ытларах пулăшасси. Енчен те хĕрарăм тăватă ача çуратрĕ пулсан, çемьери ача сачĕ тесе шутламалла, амăшне садикри воспитателе тỹленĕ чухлех шалу тỹлесе тăмалла. Хамăр района илес пулсан та, демографи лару-тăрăвĕ пăшăрхантармасăр тăма пултараймасть. Ача çураласси çултан çул чакса пырать. Акă пĕлтĕрхи январь-февраль уйăхĕсенче районта 39 ача çуралнăччĕ пулсан, кăçал çут тĕнчене 13 ача сахалрах килнĕ. Виççĕре яхăн çемье пурăнакан Анат Чаткас ял тăрăхĕн- че кăçал пĕр ача та çуралман, Кивĕ Чукалпа Чукалта - пĕрер ача çеç сас панă... Çакă та шухăшлаттарать: çамрăк çемьесене патшалăх пулăшни те, Ача амăшĕн капиталне тỹлени те, пурăнмалли çурт-йĕрпе тивĕçтерес тĕлĕшпе тĕрлĕ программăсем ĕçлени те, пĕр чăрмавсăрах садикре вырăн пани те демографи лару-тăрăвне сисĕмлех лайăхлатаймарĕç-ха. Апла пулсан, ача сахал çуратнин сăлтавĕ мĕнре-ха? - Хальхи çамрăксем пурнăç йывăрлăхĕсенчен хăраççĕ, нумай ача çуратсан ĕмĕрĕпех чухăнлăхран тухаймастăн тесе шутлаççĕ. Ку - йăнăш шухăш. Ача çурални хăех пуянлăх мар-и-ха, телей мар-и-ха? Çĕр-шыв экономики тĕрекленсе пынă май нумай ачаллă çемьесене те ытларах пулăшма пуçлĕç. Ырра шанса пурăнмалла, аслă ăру çыннисенчен тĕслĕх илмелле, - çапла шутлать Шăмăршă районĕн хисеплĕ гражданинĕ, Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ тухтăрĕ Е.В.Долгова. Елена Васильевна ача çуратакан кашни хĕрарăмах ял-йыш умĕнче чыслама, çулталăк вăхăтне пăхмасăр чĕрĕ чечексемпе саламлама сĕнет. "Тен, нумай ачаллă çемьесем валли район центăрĕнче Хисеп хăми йĕркелемелле? Çак ĕçе район администрацийĕ хăй çине илсен аван пулĕччĕ", - тет Е.В.Долгова. Чăнах та, темиçе ача çуратса пурнăç парнеленĕ амăшĕсен телейлĕ сăнĕсем район центрне илем кỹрĕччĕç, вĕсем çине пăхса çамрăк çемьесем те демографи лару-тăрăвне лайăхлатасси пирки шутлĕччĕç. Ку вăл çĕр-шыв пĕлтерĕшлĕ задача вĕт-ха, тусăмсем, ача ытларах çуралсан çĕр-шывăмăр та пуянрах, тĕреклĕ-рех, хăватлăрах пулĕ.
Ив.САЛАНДАЕВ.